Bad Zwischenahn: Hernieuwbare en fossielvrije warmtevoorziening voor het nieuwbouwgebied in Petersfehn

Gepland nieuwbouwgebied in Petersfehn / Afbeelding: Gemeente Bad Zwischenahn

Met het geplande bouwgebied in de Duitse wijk Petersfehn begint ook de gemeente Bad Zwischenahn in Nedersaksen met ‘een nieuwe standaard voor het aanwijzen van bouwgebieden’, aldus Laura Backhaus, hoofd klimaatbescherming van de gemeente. “Tot nu toe zijn in al onze bouwgebieden aardgasleidingen gelegd en wij willen nu een alternatief creëren.” Daarvoor zullen in een voorbereidende studie, gefinancierd via het INTERREG project Task Force Warmtetransitie, eerst verschillende alternatieven worden onderzocht en een vergelijking worden gemaakt tussen een individuele en communautaire duurzame warmtevoorziening.

Het nieuwe bouwgebied omvat een gebied van ongeveer 4,7 hectare, waarin het stedenbouwkundig concept ruimte biedt aan maximaal 86 wooneenheden op 57 bouwpercelen. Er zijn meergezinswoningen, rijtjeshuizen, vrijstaande en halfvrijstaande woningen gepland. Daarnaast zal er ruimte zijn voor maximaal zeven Tiny Houses.  

Voor het eerst zal in een nieuwbouwgebied van de gemeente een Efficiëntie Huis Standaard (EHS) worden voorgeschreven, die duidelijk verder gaat dan de wettelijke minimumeisen. Er is gekozen voor de KfW-Efficiëntie-Huis-Standaard 40 als minimumeis. “We zouden ook rechtstreeks de passiefhuis-standaard kunnen voorschrijven, maar we willen de middenweg bewandelen en de warmtelevering verzekeren via een Efficiëntie Huis Standaard 40 samen met bijvoorbeeld een koudenet. Of dit mogelijk is, wordt nu onderzocht,” zegt Backhaus.

Daarvoor worden, in opdracht, binnen een studie mogelijke woningen gemodelleerd, net als hun isolatieniveau en hun vraag naar warmte en elektriciteit. Naast de gespecificeerde minimumnorm EHS 40 wordt er ook van uitgegaan dat sommige bouwers rechtstreeks een passiefhuis willen bouwen. De dienst Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, die verantwoordelijk is voor het project, is benieuwd wat de prognoses uit de studie zullen laten zien en “hoe de bouwers hun bouwvrijheid, die ze toch al hebben, zullen invullen, en of wij het bij het rechte eind hebben met onze veronderstellingen, of hoe nauwkeurig onze benaderingsmethode uiteindelijk zal blijken te zijn,” aldus Backhaus.

Koude lokale verwarming op basis van geothermische energie

In de studie worden drie verschillende opties voor energievoorziening onderzocht: De aansluiting van de huizen op een koud lokaal wamtenet op basis van geothermische energie als oplossing voor de gemeenschappelijke warmtevoorziening wordt vergeleken met twee gedecentraliseerde varianten via individuele lucht/water-warmtepompen. Ten eerste met de Efficiency House Standard 40 en een grotere vraag naar elektriciteit, en ten tweede met de Passive House Standard en fotovoltaïsche systemen.

Met het oog op klimaatbescherming en aanpassing aan de gevolgen van de klimaatverandering moeten de toekomstige gebouwen met platte daken groen zijn, maar ook een energetisch compact ontwerp en regenwateropslag hebben.

Laura Backhaus vindt de ondersteuning van het project door de warmtevoucher van het INTERREG-project Task Force Warmtetransitie heel goed en is ook blij met de positieve feedback in de gemeenteraad, die ongeveer 30.000 inwoners en 18 dorpen telt. Ze geven in de richting van het klimaatbeschermingsmanagement en de bouwafdeling signalen af “dat iedereen blij is dat er nu een stap in de richting van de nieuwe standaard voor de gebiedsaanduiding van gebouwen wordt gezet”.

Vooronderzoek voor BAFA’s Warmtenetwerken 4.0 programma

Indien op basis van de resultaten van de huidige studie wordt gekozen voor het koude lokale warmtenet, zal een uitgebreidere haalbaarheidsstudie volgen in het kader van het BAFA-financieringsprogramma “Warmtenetten 4.0”. Dit zal dan ook een thermische reactietest met proefboringen omvatten om de vruchtbaarheid van de bodem voor warmteopwekking te onderzoeken. Het is echter al bekend dat de ondergrond in Petersfehn in principe geschikt is voor het gebruik van geothermische energie, want “wij hebben zeer zandige en kleiachtige bodems die een uitstekende warmtegeleidende functie hebben”, aldus Backhaus.

De nu goedgekeurde financiering is niet voldoende voor het vervolgonderzoek. Dat dan zal worden uitgevoerd in een studie in het kader van het BAFA-programma, afhankelijk van de resultaten van het vooronderzoek en verdere beslissingen. Omdat het BAFA-programma langere aanvraagtermijnen kent en veel bewijsmateriaal vereist, vindt Laura Backhaus het echter geweldig dat de warmtevoucher in vergelijking daarmee zo’n laagdrempelige mogelijkheid tot financiering biedt en dat de feedback over de financiering relatief snel komt. “Ik denk dat het ook belangrijk is dat u dit doet, omdat het onderwerp warmte een CO2-drijver is. Daarom denk ik dat u het juiste financieringsprogramma hebt gekozen en de juiste financieringsprioriteit hebt gesteld.”

De erkenning van ecologische alternatieven vergroten en navolging aanmoedigen

Laura Backhaus wil vat de huidige studie leren wat er in de regio mogelijk is door o.a. de volgende vragen te beantwoorden: “Wat zijn de mogelijkheden voor het hele thema geothermie in onze regio? Is dit ook een warmtevoorziening die geschikt is voor andere gebieden?” Zij hoopt ook de erkenning van ecologische alternatieven te vergroten, hopelijk door aan te tonen dat deze zelfs goedkoper kunnen zijn. Gevraagd naar de overdraagbaarheid en het nut van haar studie voor de regio, antwoordt Laura Backhaus: “Als het gaat om het lokale koude warmtenet, dan hopen we zeker dat er navolgers zullen komen, waar en in welke gebieden dan ook, of het nu in de gemeente is of daarbuiten.” Zo kan het project in Bad Zwischenahn ook een modelproject in de Duits-Nederlandse INTERREG-regio worden.

Het interview werd op 25.11.2021 afgenomen door Christian Käufler van de Hogeschool Münster met Laura Backhaus, manager klimaatbescherming van de gemeente Bad Zwischenahn. Dit is de Nederlandse vertaling van het oorspronkelijke artikel.

Meer informatie